LUNGNABÓLGA

Hvað er lungnabólga?

Lungnabólga er bólga í lungnavef. Orsök hennar er örverur (veirur, bakteríur, sveppir og sníkjudýr) eða ertandi (eitur)efni þ.e. ásvelging á magainnihaldi (magainnihald fer niður í lungun) eða innöndun á eitruðum gastegundum.

Lungnabólga er mjög algengur sjúkdómur.
Rúmlega helmingur lungnabólgutilfella er af völdum bakteríusýkinga og er lungnahnettlusýking (Pneumokokkasýking) algengust.

Hér verður fjallað um lungnahnettlu-lungnabólgu.

Hvernig smitast lungnabólga?

Smit berst yfirleitt með andrúmslofti, úðasmiti. Það er sjaldgæft að bakterían berist með blóði frá sýktu svæði í líkamanum, t.d. beinsýkingu, til lungnanna. Við alvarleg veikindi er fólk oft svo máttfarið að það á erfitt með að kasta upp. Þá er hætta á að viðkomandi svelgist á og hluti magainnihaldsins fari ofan í lungun. Það getur valdið alvarlegri lungnabólgu.

Hver eru einkennin?

Oft er um að ræða veirusýkingu áður en lungnabólgan kemur fram.
Sjúklingurinn veikist snögglega með hrolli, háum hita, takverk í brjósti og þurrum hósta.
Sólarhring til tveimur sólarhringum síðar fylgir hóstanum uppgangur, yfirleitt grænleitur eða rústrauður (slím blandað blóði).
Sýkingunni fylgir oft frunsumyndun við munninn sem er merki um skerta starfsemi ónæmiskerfisins.
Sjúklingurinn andar ört og grunnt og brjóstkassinn hreyfist oft minna þeim megin sem lungnabólgan er.
Roskið fólk verður oft illa áttað á stað og stund og órólegt.

Hverjir eru í áhættuhópi?

Þeir sem misst hafa miltað.
Veikt roskið fólk.
Sjúklingar með langvinna sjúkdóma t.d. sykursýki, hjarta-, eða lungnasjúkdóma.
Þeir sem eru með skert ónæmiskerfi.
Alkóhólistar.
Börn, sérstaklega langveik börn.

Ráðleggingar

Ef miltað hefur verið fjarlægt t.d. eftir slys, er mikilvægt að bólusett (Pneumovax) við lungnahnettlubakteríunni. Bólusetningin dregur úr líkunum á að viðkomandi fái lungnabólgu af þessari tegund. Sprautan er virk í u.þ.b. 5 ár.
Rosknu fólki (eldri en 65 ára) er ráðlagt að fá sér bólusetningu ef það hefur einhvern undirliggjandi sjúkdóm t.d sykursýki, hjarta- eða lungnasjúkdóma.
Ef kvef varir óvenju lengi og vart verður við einhverja af ofantaalinna einkenna skal leita læknis.
Brýnt er að sjúklingar greini frá ferðalögum (utanlandsferðum) í tengslum við veikindi því smit erlendis frá kallar stundum á annars konar meðferð.

Hvernig greinir læknirinn sjúkdóminn?

Greiningin byggist á sjúkrasögu, sjúkdómseinkennum og skoðun. Læknirinn hlustar lungun með hlustunarpípu og leitar eftir óeðlilegum öndunarhljóðum.
Til frekari greiningar er tekinlungnamynd.
Gott er að fá hrákasýni til smásjárskoðunar og ræktunar. Það gefur nákvæmari sjúkdómsgreiningu og auðveldar val á sýklalyfi.

Batahorfur

Sjúkdómsferillinn er háður því hvernig ónæmiskerfið bregst við og er því einstaklingsbundið.
Endurteknar og langvarandi lungnabólgur hjá rosknu fólki, geta verið merki um undirliggjandi sjúkdóm t.d. lungnakrabbamein.
Þegar lungnabólgan er upprætt finnur viðkomandi oft fyrir þreytu og skertu úthaldi í allt að 2-3 vikur.

Hver er meðferðin?

Flestar lungnahnettlur eru næmar fyrir sýklalyfinu penisillíni.